|
|
| ขี้เหล็ก |
| ชื่ออื่นๆ: |
ขี้เหล็กบ้าน ขี้เหล็กแก่น ขี้เหล็กหลวง cassod tree |
| การจัดลำดับชั้นทางพฤกษศาสตร์: |
| อันดับ |
Fabales |
| วงศ์ |
FABACEAE (LEGUMINOSAE) |
| วงศ์ย่อย |
CAESALPINIOIDEAE |
| เผ่า |
Cassieae |
| เผ่าย่อย |
Cassiinae |
| สกุล |
Senna |
|
| ชื่อวิทยาศาสตร์: |
Senna siamea Lam. |
| ชื่อฟ้องอื่นๆ: |
Cassia arayatensis Naves,
Cassia arborea Macfad.,
Cassia gigantea DC.,
Cassia sumatrana DC.,
Cassia siamea Lam.
|
| ลักษณะทางพฤษศาสตร์: |
ขี้เหล็กเป็นไม้ยืนต้นสูงได้ถึง 10 ม. เนื้อไม้แข็งเหนียว แตกกิ่งก้านสาขามากเป็นร่มทึบ ทนต่อสภาพแห้งแล้งได้ดี นิยมปลูกเป็นร่มเงา ใช้เป็นอาหารและสมุนไพร ใบ ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคู่ เกาะติดที่กิ่งแบบเวียน ก้านใบใหญ่แข็ง ใบย่อยรูปรีแกมขอบขนาน ปลายใบโค้งมนเว้าตื้นมีติ่งหนามโคนมนและเฉลียง ก้านใบย่อยสั้น ตัวใบและขอบใบเรียม ผิวใบด้านบนมีไขเคลือบฉาบ ใบย่อยขนาด 2X6 ซม. 1 ใบมีใบย่อย 6 - 12 คู่ ดอก ออกเป็นช่อสีเหลืองที่ปลายกิ่งแบบช่อเชิงหลั่น ดอกเกิดก่อนอยู่ด้านล่างและบานก่อน ก้านดอกย่อย ยาว 3 ซม. และมีใบประดับเกาะติดที่โคน 1 อัน กลีบหุ้มดอก 5 กลีบ ลักษณะค่อนข้างกลมโค้งและหนาสีเหลืองแกมเขียว กลีบดอก 5 กลีบ แต่ละกลีบแยกเป็นอิสระ สีเหลืองส่วนปลายแผ่ออกแบนบางทรงกลมปลายมน ส่วนโคนรวมกันเป็นแบบก้านสั้นๆ ผิวกลีบและขอบไม่มีสิ่งเกาะติด เกสรตัวผู้ มี 10 อัน แบ่งเป็น 3 กลุ่ม ก้านชูและอับเรณูสั้นมาก 3 อัน ขนาดกลาง 5 อัน และยาว 2 อัน การเปิดของอับเรณูแบบเปิดที่ปลายอับเกสรตัวเมีย 1 อัน เกาะติดแบบเหนือชั้นวงกลีบ เป็นฝักแบน มีไข่หลายเม็ด ผล เป็นฝักแบบแห้งแล้วแตก แบนยาวปลายเป็นติ่งหนามแหลม กว้าง 1.30 ซม. ยาว 10 - 25 ซม. เมล็ด สีน้ำตาลแดง ถึงน้ำตาลดำ แบน และรี มีมากกว่า 10 เมล็ด
|
| การใช้ประโยชน์: |
 |
ยอดอ่อนและดอกตูมรับประทานได้ นำมาแกงกะทิกับเนื้อสัตว์ต่างๆ ทำให้เจริญอาหาร บำรุงเลือด เป็นยาระบายอ่อนๆช่วยให้ขับถ่ายได้ง่าย และช่วยให้นอนหลับได้ดี |
|
 |
 |
ยอดใบขี้เหล็กสีเขียวอ่อน นิยมนำมา
รับประทาน เพราะรสขมมีน้อย |
ยอดใบขี้เหล็กสีส้มแดง ไม่นิยมนำมา
รับประทาน เพราะมีรสขมมาก |
|
|
| เอกสารอ้างอิง: |
| 1. |
ขี้เหล็ก จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี |
| 2. |
ส่วนพฤกษศาสตร์ป่าไม้. ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตินันทน์ ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2544. พิมพ์ครั้งที่ 2. บริษัทประชาชน จำกัด. 2543. กทม. หน้า 333
|
|
| รวบรวมโดย: |
ไพร มัทธวรัตน์
หน่วยอนุรักษ์และใช้ประโยชน์พืชพรรณ ศูนย์ปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง
คณะเกษตร กำแพงแสน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน จ.นครปฐม |
|
